Tâm lý cờ bạc ở Việt Nam và bài học từ Warrent Buffet về kiếm soát tâm lý

Buffett cho rằng điều đáng báo động với tất cả các nhà đầu tư là chính họ thường không nhận thức được rằng quyết định họ đưa ra là sai lầm. Để hiểu thấu đáo thị trường và về đầu tư chúng ta phải hiểu sự phi lý trong chính bản thân chúng ta.Cảm tính của nhà đầu tư có tác động rõ rệt hơn cả tình hình công ty.

Chúng ta phải chấp nhận sự ảnh hưởng của cảm xúc, vì nó có 2 mặt, bên cạnh mặt không tốt nó giúp ta nhạy bén với những thời điểm đem đến cơ hội quý giá.

Các nhà đầu tư thành công thường có những đặc điểm:

• Bình tĩnh: Bình thản phản ứng, không bị hoang mang khi giá CK tăng, hoặc giảm, bình tĩnh trước sự hoảng loạn của đám đông.
• Kiên nhẫn: Thay vì bị cuốn theo đám đông, nhà đầu tư nên biết nói không nhiều hơn nói có. Nhà đầu tư cần biết chờ đợi những công ty thỏa mãn điều kiện của mình.
• Sáng suốt: Tiếp cận thị trường dựa trên những suy nghĩ hợp lý, không bi quan hay lạc quan thái quá. Nhà đầu tư bi quan hay lạc quan là dựa trên suy nghĩ về tương lai. Dự đoán điều gì sắp xảy ra đòi hỏi bạn phải rất tinh tế và thật ngốc nghếch nếu lạc quan (hay bi quan) dựa trên cảm xúc nhiều hơn là nghiên cứu.

Tài chính hành vi: là sự pha trộn giữa kinh tế học và tâm lý học. Munger (Phó của Buffett tại Berkshire) được cho là người tiên phong nghiên cứu về lĩnh vực này. Hiện nay Tài chính hành vi đã trở thành ngành học chính thức của nhiều trường đại học ở Mỹ.

Tác giả cuốn sách nêu ra một số thói quen tâm lý mà các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực này đã chỉ ra đối với nhà đầu tư:

1. Quá tự tin: Nghiên cứu tân lý cho thấy nhiều lỗi phán đoán xảy ra do người ta quá tự tin. Ví dụ khi đặt câu hỏi: Trình độ lái xe của anh chị thế nào? Đa số mọi người đều tự tin nói rằng mình lái xe thành thạo, hay 90% bác sỹ tin rằng mình chẩn đoán chính xác bệnh viêm phổi, nhưng thực tế chỉ có 50% đúng. Bản thân tự tin là không xấu nhưng tự tin thái quá sẽ gây hại khi thực hiện giao dịch tài chính.
2. Xu hướng phản ứng quá mạnh: Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng người ra quá đề cao một vài sự kiện ngẫu nhiên và nghĩ rằng họ nắm được xu hướng. Một số nhà đầu tư có ý định chọn những thông tin gần nhất và khai thác nó, biến nó trở thành dấu hiệu của tương lai. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng người ra có xu hướng phản ứng mạnh với tin xấu và phản ứng chậm với tin tốt. Xu hướng này được đặt tên là Phản ứng quá mạnh. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng nhà đầu tư sẽ khôn ngoan hơn nếu họ không nhận được báo cáo hàng tháng.
3. Ác cảm với thua lỗ: Các nhà đầu tư cho rằng nỗi đau thua lỗ lớn hơn nhiều so với niềm vui khi có lợi nhuận. Nhiều nghiên cứu cũng chứng minh rằng con người cần thành công nhiều gấp đôi để vượt qua 1 thất bại. Với tỷ lệ đánh cược 50/50 hầu hết mọi người sẽ không mạo hiểm. Ác cảm với thua lỗ khiến họ thận trọng quá mức với giá cao.
4. Tính toán trí tuệ: Tâm lý này cho thấy thói quen thay đổi triển vọng tiền bạc khi hoàn cảnh xung quanh thay đổi.  Ví dụ thứ 2 hơi khó hiểu nhưng có thể tóm tắt như sau: Cùng là 1 nhóm người, nhưng ở tình huống thứ nhất tiền chưa phải của họ nên họ sẵn sàng đặt cược (chấp nhận rủi ro) hơn so với tình huống thứ 2 khi tiền đã là của họ rồi 
5. Chấp nhận rủi ro: Mức độ chấp nhận rủi ro của con người phụ thuộc nhiều vào tâm lý. Ví dụ khi thị trường giảm mạnh thì ngay cả 1 nhà đầu tư mạo hiểm nhất cũng trở nên thận trọng, còn khi thị trường bùng nổ thì 1 nhà đầu tư thận trọng cũng trở nên mạo hiểm. Mức độ chấp nhận rủi ro liên quan đến 2 yếu tố dân số là: Giới và tuổi. Nữ cẩn trọng hơn Nam và người lớn tuổi cẩn trọng hơn người trẻ.

Và kết thúc chương này tác giả nhấn mạnh: Cảm xúc có tác động lên hành vi nhà đầu tư và làm ảnh hưởng tới thị trường. Vì thế nhận thức được điều này sẽ có giá trị với việc đầu tư ở 2 điểm:

• Giúp bạn tránh được những lỗi thường gặp nhất
• Nhận ra những sai lầm của người khác để đúng lúc để kiếm lợi.